ĐỌC HIỂU (4,0 điểm)
Đọc đoạn trích:
( Tóm lược:Tiểu thuyết Mưa đỏ của Chu Lai tái hiện khốc liệt 81 ngày đêm bảo vệ Thành cổ Quảng Trị năm 1972. Nhân vật trung tâm là Cường, một chiến sĩ trẻ quả cảm, đại diện cho cả thế hệ thanh niên Việt Nam dấn thân vào chiến tranh với niềm tin son sắt vào Tổ quốc. Cùng đồng đội như Tạ, Bình, Tấn, Hải, …, Cường chiến đấu giữa mưa bom bão đạn, chịu đựng đói khát, thương tích và mất mát. Bên cạnh những trận đánh dữ dội là tình đồng đội sâu nặng, tình yêu trong sáng giữa Cường và Hồng, cô gái dũng cảm làm công tác cứu thương. Kết thúc tiểu thuyết là cảnh hai người mẹ của hai nhân vật chính ở hai chiến tuyến cùng trở lại Thành cổ viếng mộ con, họ tình cờ gặp nhau, cùng thắp nén hương lên hai ngôi mộ. Đoạn trích sau đây kể về cuộc gặp gỡ giữa Cường và cô gái Hồng khi Cường bị thương nặng ở chiến trường.)
(…) Chiến tranh thường có những khoảng lặng không thể hiểu nổi!
Do mệt mỏi ư? Kiệt sức ư? Hay nín lặng một chút để xả hơi? Hay con người bắt đầu trở nên trống rỗng, chán nản sau những giây phút kiệt quệ vô nghĩa? Có thể có tất cả mà cũng có thể chả có cái gì. Chiến tranh là vậy, bí hiểm, trần trụi và biến ảo khôn lường.
Cũng như chiều nay không hiểu sao bầu trời lại trở nên im ắng thế này? Cuộc sống cái gì cũng có thể trở thành quen. Bom pháo nhiều quá, quen! Cơ khổ đến tận cùng, quen! Và chết chóc nhiều quá, cũng quen! Nhưng bỗng một ngày không có gì cả, không tiếng nổ, không chết chóc, không khổ đau thì lại thấy không quen được.
Như chiều nay trong khu vực trạm xá, tĩnh lặng đến khác thường, đến gần như giả tạo. Nhưng con người cũng biết lợi dụng cái giả tạo ấy để trở về với công việc bận rộn của mình. Trở về với cả những điều thầm kín riêng tư mang sắc màu lãng mạn nữa, mà nếu không có nó, cuộc chiến đấu dù có cao sang đến mấy cũng trở thành vô nghĩa, nghèo nàn.
Như sự chia tay của hai con người sinh ra từ hai vùng đất nhưng lại gặp nhau trong một chiến trận sinh tử có một không hai trong lịch sử chiến tranh dân tộc này.
Họ đang ngồi bên nhau ở bìa sông. Dòng Thạch Hãn chiều nay êm đềm chảy ra cửa biển nhưng trong đôi mắt của họ lại có sóng nước dào lên.
-Vậy là đêm nay anh qua sông rồi? – Hồng bẻ một cọng cỏ, ném bâng quơ xuống dòng nước.
-Nhanh quá! Mới đó với đó mà đã nửa tháng trôi qua. – Cường nói và nhìn nhanh sang khuôn mặt chao nghiêng rất đẹp của Hồng. – Em có biết tại sao chiều nay lại im pháo không?
-Sao kia?…
-Trời Phật muốn ban cho chúng mình một đặc ân được ngồi giữa thiên nhiên ngát gió thay vì suốt ngày phải đập mặt vào bốn bức vách hầm ngột ngạt.
Bật lên một tiếng cười rất khẽ:
-Trước khi vô đây, anh Cường là sinh viên trường Nhạc phải không?
-Còn năm nữa anh sẽ ra trường. Cũng nghe nói em là dân Văn khoa?
-Em còn ba năm nữa. Sao nhiều sinh viên vậy hỉ? Cứ đánh nhau miết như ri, sau này hòa bình còn có ai ngồi vào ghế học đường nữa?
Câu nói buồn như một hơi thở đêm. Cường bất giác nắm lấy tay cô:
-Chính ra chiến tranh không nên có khuôn mặt đàn bà con gái, một mình cánh con trai bọn anh là đủ rồi, nhưng… giả dụ không có em, không có những cô gái thấp thoáng đi lại thì cuộc phòng thủ Thành cổ này, mọi sự sẽ buồn, sẽ nghèo đi biết chừng nào.
-Anh Cường nói hay nhỉ? Nhưng cái đó chỉ là ảo giác thôi, em sợ rằng khi hết bom đạn, ảo giác cũng hết theo, có thể anh lại nghĩ khác.
-Không! Em biết không, trong một góc khuất nào đó, anh lại thầm cám ơn bom đạn đã cho anh gặp được em, người con gái lạ lùng mà ở vào hoàn cảnh bình thường, chắc chắn có đi tìm mỏi mắt cũng không ra.
-Anh Cường…
-Anh nghe!
-Đầu óc em sao ấy, em vừa muốn anh ra ngoài kia như lời chú gì hôm rồi nói, lại vừa muốn anh ở lại, cũng như lúc này đây, em vừa muốn anh sang sông đêm nay, lại vừa muốn anh đừng đi đâu hết, vẫn cứ nằm như vậy, ngoan ngoãn, băng bó cùng mình để em được…
-Hồng… Anh hiểu, anh cám ơn em!
Anh kéo cô gái vào sát người, nâng khuôn cằm mảnh mai của cô lên… Mắt cô hơi nhắm lại, cặp môi tai tái run run chờ đợi… Nhưng cái chờ đợi cồn cào ấy chưa kịp trao nhau thì tiếng rít của pháo từ cửa Ái Tử bay vào đã xé ngang đôi môi họ ra. Cường vội đứng dậy:
-Vào đi em!
-Không!
Cô nói và ghì lấy khuôn mặt xanh xao của người con trai vào sát mặt mình, cuống quýt đặt lên môi, lên khắp mặt anh những nụ hôn ẩm ướt, khắc khoải.
-Cường… Em thương anh… yêu anh… Em không cho anh chết đâu… Anh không được chết… Anh phải trở lại bên này sông với em…
Pháo vẫn rít từng hồi. Tiếng nổ lại dựng sóng trên mặt nước, cả hai bờ bùng lửa, chao nghiêng. Họ vẫn đứng sát vào nhau, đắm chìm, bất chấp như lúc này chỉ có họ là hiện hữu, còn ngoài ra tất cả là không có thực…
( Trích tiểu thuyết Mưa đỏ, Chu Lai, NXB Văn học, 2019, tr 202,203)
Chú thích: Đại tá, nhà văn Chu Lai tên khai sinh là Chu Văn Lai, sinh ngày 5 tháng 2 năm 1946 tại xã Hưng Đạo, huyện Tiên Lữ, tỉnh Hưng Yên. Trong kháng chiến chống Mỹ, ông là một chiến sĩ đặc công hoạt động trong vùng Sài Gòn. Sự trui rèn qua khói lửa chiến tranh cùng với cảm hứng lãng mạn cách mạng, ông đã viết nên những tác phẩm đồ sộ, vạm vỡ về chiến tranh và người lính. Mưa đỏ giành giả A cuộc thi tiểu thuyết của Hội Nhà văn Việt Nam năm 2016 và giải A – Giải thưởng của Bộ quốc phòng.
Thực hiện các yêu cầu:
Câu 1. Xác định ngôi kể được sử dụng trong đoạn trích.
Câu 2. Trong đoạn trích, tác giả nghĩ gì về chiến tranh?
Câu 3. Phân tích tác dụng của phép điệp ngữ đoạn trích: em vừa muốn anh ra ngoài kia như lời chú gì hôm rồi nói, lại vừa muốn anh ở lại, cũng như lúc này đây, em vừa muốn anh sang sông đêm nay, lại vừa muốn anh đừng đi đâu hết, vẫn cứ nằm như vậy, ngoan ngoãn, băng bó cùng mình để em được…
Câu 4. Nêu vai trò của chi tiết Cường thổ lộ “anh thầm cảm ơn bom đạn đã cho anh gặp được em” trong việc thể hiện nội dung văn bản.
Câu 5. Hai ngữ liệu sau có sự tương đồng nào về ý nghĩa?
-Họ vẫn đứng sát vào nhau, đắm chìm, bất chấp như lúc này chỉ có họ là hiện hữu, còn ngoài ra tất cả là không có thực…( Mưa đỏ-Chu Lai)
–“Anh yêu em như anh yêu đất nước!” (Nhớ– Nguyễn Đình Thi)
Gợi ý
Câu 1: Ngôi kể trong đoạn trích là ngôi thứ ba.
Câu 2: Trong đoạn trích, tác giả nghĩ về chiến tranh rằng: “Chiến tranh thường có những khoảng lặng không thể hiểu nổi!…” và “Chiến tranh là vậy, bí hiểm, trần trụi và biến ảo khôn lường.”
Câu 3: Biện pháp tu từ được sử dụng là điệp ngữ với cấu trúc “em vừa muốn… lại vừa muốn…”. Biện pháp này thể hiện sự giằng xé, mâu thuẫn trong nội tâm của Hồng: vừa muốn Cường hoàn thành nhiệm vụ, lại vừa mong anh ở lại bên mình; vừa ý thức rõ hiện thực khốc liệt của chiến tranh, vừa khao khát một khoảnh khắc yêu thương bình dị. Nó gợi rõ nét tâm trạng của một cô gái đang yêu trong khói lửa chiến tranh: yêu tha thiết, lo sợ mất mát, khát khao níu giữ hạnh phúc mong manh. Đồng thời, điệp ngữ tạo nhịp điệu dồn dập, xoáy sâu cảm xúc, giúp người đọc cảm nhận sự bối rối, khắc khoải của nhân vật trong hoàn cảnh sinh tử.
Câu 4: Chi tiết này có vai trò quan trọng trong việc thể hiện nội dung văn bản. Nó góp phần làm nổi bật tình yêu chân thành, sự trân trọng của Cường dành cho Hồng, khẳng định rằng ngay cả nơi cái chết cận kề, con người vẫn khát khao sống và khát khao yêu. Đồng thời, chi tiết ấy tăng thêm tính lãng mạn cho trang văn, làm nổi bật vẻ đẹp nhân văn và bi tráng của con người trong chiến tranh.
Câu 5: Giữa hai ngữ liệu có sự tương đồng về ý nghĩa. Cả hai đều khẳng định sức mạnh thiêng liêng của tình yêu đôi lứa trong bối cảnh chiến tranh. Ở Mưa đỏ, tình yêu giữa Cường và Hồng mãnh liệt, trở thành điểm tựa tinh thần giúp họ quên đi bom đạn, tạm thoát khỏi hiện thực khốc liệt. Trong thơ Nguyễn Đình Thi, câu “Anh yêu em như anh yêu đất nước!” đặt tình yêu đôi lứa song hành với tình yêu Tổ quốc, khẳng định sự gắn bó, hòa quyện giữa tình riêng và tình chung. Cả hai văn bản đều tôn vinh tình yêu như một giá trị nhân bản lớn lao: tình yêu không đối lập với chiến tranh mà chính là động lực để con người vượt lên khổ đau, kiên cường trong cuộc chiến bảo vệ Tổ quốc.
